Het verbaast me regelmatig hoe weinig mensen met een verslaving eigenlijk weten over verslaving. Dat was bij mijzelf niet anders trouwens. Voordat ik zelf ging herstellen van mijn verslavingen wist ik alleen maar dat ik er last van had, er vanaf wilde en dat dit niet lukte. Daarom vind ik het - zowel in individuele sessies als in groepstherapie – heel belangrijk dat iemand leert over wat een verslaving is. Want als je niet weet waarom je de dingen doet die je doet en niet snapt wat je hebt, dan denk je dat er iets mis met je is.
Afgelopen jaar was Vincent bij mij. In zijn mailtje schreef hij dat hij hypnotherapie wilde proberen in verband met zijn slaapproblemen. In de intake vertelde hij daarnaast dat al meer dan tien jaar dagelijks blowde en dat hij dit als zelfmedicatie gebruikte om in slaap te komen. Hij had het nooit uitgesproken, maar hij wist natuurlijk ook wel dat hij verslaafd was, dus ging hij akkoord om hier samen naar te kijken in de sessies. Hij nam het heel serieus, deed de oefeningen thuis en maakte progressie, en voor het eerst in jaren lukte het hem om twee weken niet te blowen. Toen kwam zijn ex-vriendin terug van vakantie, met wie hij door woningnood nog steeds samenwoonde, wat zoveel spanning gaf, dat hij terugviel. Toen hij daarna weer bij mij terugkwam was het mis. Ondanks dat hij pas 26 jaar was, leek het wel of er een oude man tegenover me zat. Hij was ‘hopelozer dan ooit’, zei hij omdat hij ‘terug bij af’ was. De twee weken die hij clean was geweest, leken zinloos geweest.
Gremlins in de hersenen
‘Hoe meer ik gebruik, hoe ongelukkiger ik lijk te worden. Hoe dom kan je zijn?’ zei hij. Ik legde uit dat dit inderdaad zo is, maar dat het niet zijn schuld was. Dat dit de schuld was van de Gremlins in zijn hoofd. Die metafoor is afkomstig van Dr. Anna Lembke, psychiater, verslavingsdeskundige aan de Stanford universiteit in de VS en schrijver van het boek Dopamine Nation.
'Een van de belangrijkste bevindingen van de afgelopen jaren in de neuro wetenschappen', schrijft ze, 'is dat het deel waar plezier in de hersenen zit, ook het deel is waar pijn zit. Je kan het je voorstellen als een weegschaal, of een wipwap in een speeltuin. Stel ik eet een chocoladekoekje, dan helt die weegschaal over naar een kant en komt het stofje dopamine vrij: ik voel me goed! Maar die weegschaal in onze hersenen wil een zekere balans hebben (homeostase), dus zal de andere kant opgaan en dan is er een tekort aan dopamine, wat betekent dat de weegschaal naar pijn is gekanteld.’
Iedere keer als we een koekje eten, blowen, alcohol drinken, gokken, eten of seks hebben produceren onze hersenen dopamine en voelen we ons goed. En dan is het vanzelfsprekend dat we dat vaker willen dus herhalen we het gedrag. Maar iedereen met een verslaving weet ook dat na verloop van tijd het plezier niet meer zo plezierig is als in het begin. Dat komt doordat iedere keer als we een stoot dopamine krijgen, die Gremlins aan de andere kant van de weegschaal beginnen te springen en ervaren we craving, zucht, gemis, pijn, saaiheid, depressie. Lemke zegt dat na verloop van tijd die Gremlins zelfs hun tentje opzetten en daar gaan kamperen als we te lang doorgaan met het najagen van plezier.
Dopamine en verslaving
Door telkens chocoladekoekjes te eten wordt die initiële dopaminestoot zwakker en korter, maar het na-effect - de toestand van dopaminetekort - wordt sterker en langer. Dat is hoe verslaving ontstaat en de hersenen kaapt. Want als je heel vaak veel koekjes eet gaan die Gremlins heel hard werken om al die dopamine te compenseren. Het gevolg is dat we niet meer gaan gebruiken om ons goed te voelen, maar om ons normaal te voelen. We genieten dus helemaal niet meer van die koekjes. En het nare is dat de rest van ons leven ook steeds minder leuk wordt, we kunnen ook niet meer genieten van de dingen die we eerst leuk, belangrijk en fijn vonden. De reden is dus: een dopamine tekort.
Dopamine detox
Om je beloningssysteem weer in balans te krijgen is het nodig om je hersenen een tijdje rust te geven, zegt Lembke. Dertig dagen hebben je hersenen minimaal nodig om weer een beetje in balans te komen en te kunnen gaan genieten van andere dingen in het leven.
Een van de opmerkelijkste lessen uit Dopamine Nation is dat we in het westen allemaal lijden aan dopamine disbalans. 'Vanuit een groter, sociaal-cultureel perspectief, kunnen de stijgende percentages van depressie, angst en zelfmoord inderdaad zijn omdat we allemaal te veel koekjes eten, te veel op onze telefoon zitten, gamen, tv kijken, Netflixen, scrollen op TikTok, youtube, Instagram. En dat we allemaal heel slecht kunnen omgaan met verveling, met saaiheid en pijnlijke gevoelens.'
Het leren omgaan met pijnlijke gevoelens is dus een belangrijk onderdeel van herstellen van een verslaving. Ik moet daarbij denken aan een tekst van Pema Chodron, een boeddhistische non die een aantal boeken heeft geschreven over pijn en hoe belangrijk het is dat we daar als mensen mee leren omgaan.
Als we krabben aan de wond en toegeven aan onze verslavingen,
Laten we de wond niet genezen.
Maar wanneer we in plaats daarvan
de rauwe kwaliteit van de jeuk of pijn van de wond ervaren
en er niet aan krabben, laten we de wond daadwerkelijk genezen.
Dus niet toegeven aan onze verslavingen
gaat over genezing op een heel basaal niveau.
Reactie plaatsen
Reacties