Heeft de manier waarop je als kind gehecht bent invloed op je gevoeligheid voor verslaving? Ja. Absoluut. Hoe onveiliger de hechting, hoe groter de kans op verslaving. Elke verslaving laat iets zien van een gemis in verbinding, van scheuren en breuken in de basisveiligheid waar je als kind op bouwde. Maar betekent dat dan dat het de schuld is van je ouders? Nee. Onze ouders houden (meestal) onvoorstelbaar veel van ons en doen wat ze kunnen. Maar de hoeveelheid liefde zegt lang niet alles over de veiligheid van de hechting. Hoe zit dat precies? En waarom is het zo belangrijk om dat te begrijpen — zeker als je worstelt met verslaving, of dwangmatig gedrag?
Hechting is de onbewuste set regels die je leert over liefde en verbinding. Als kind voel je feilloos aan wat nodig is om erbij te horen. Je leert al snel welk gedrag veiligheid oplevert — stil zijn, zorgen voor anderen, je aanpassen — en welk gedrag juist afstand oproept: huilen, boos zijn, je grenzen aangeven.
Zo ontstaat je hechtingslogica:
-
“Als ik me aanpas, hoor ik erbij.”
-
“Als ik te veel ben, word ik afgewezen.”
-
“Ik mag niet huilen, want dan raakt mama in de war.”
De manier waarop je ouders met je omgingen, wordt een innerlijke blauwdruk. Wat ooit hielp om je staande te houden, blijft doorwerken. Want als volwassene blijf je — vaak onbewust — zoeken naar wat je vroeger miste: bevestiging, geruststelling, controle. Alleen ziet het er nu anders uit. Je zoekt het niet meer in mama of papa, maar in je werk. In je relatie. In eten, gamen, porno, eindeloos scrollen. Niet omdat je ‘zwak’ bent. Maar omdat je systeem iets probeert te reguleren wat het vroeger nooit geleerd heeft.
Verslaving als symptoom van verbroken verbinding
Kevin is 26, maar hij oogt jonger. Hij heeft hulp gezocht vanwege een pornoverslaving die al meer dan tien jaar speelt, en die mede heeft bijgedragen aan het stuklopen van zijn relatie. Nu woont hij weer bij zijn ouders en slaapt opnieuw in zijn kinderkamer — het bed van toen, de muren van vroeger. Hij groeide op in de Biblebelt, streng gereformeerd, in een omgeving waar seksualiteit niet besproken werd. Zwijgen was de norm. Hij maakt een angstige, wat teneergeslagen indruk. Voor zijn gevoel had hij iedereen tekort gedaan. Zijn ex, zijn ouders, en God. We zitten samen in de praktijkruimte en daar beginnen we te ontrafelen hoe het zover is gekomen dat hij nu hier zit.
“You can be addicted to seeking love in
places where you never found it.”
— Gabor Maté
Ze bidden voor me, maar ze praten niet met me
"Als ik s avonds thuiskom van mijn werk dan is het stil, mijn ouders zitten in de keuken en zeggen niks. Ik voel gewoon hoe teleurgesteld ze zijn." Als ik hem vraag hoe dat voor hem is, zegt hij "Vooral heel eenzaam dus dan ga ik naar mijn kamer". "En dan als je op je kamer zit?" "Dan game ik en als dat niet helpt dan ga ik porno kijken."
Zijn porno kijken is dus ook een poging om de eenzaamheid niet te voelen. Ik vraag hem hoe het zou zijn om het daar eens over te hebben met zijn ouders, maar dat kan echt niet. "Ze bidden voor me, maar ze praten niet met me", zegt hij.
Die zin blijft hangen in de ruimte. Alsof hij zwaarder weegt dan alles wat hij tot nu toe heeft verteld. Kevin kijkt naar de grond. “Wat een verdrietige zin vind ik dat” zeg ik. Voor het eerst zie ik iets in zijn gezicht bewegen. Zijn ogen worden vochtig, zijn adem stokt een beetje. Heel even, dan verontschuldigt hij zich. Alsof het voelen op zichzelf al iets is wat niet mag. Zelfs hier, in de therapiekamer, zet hij onbewust het patroon voort dat hij van jongs af aan kent. Hij mag er fysiek zijn — maar emotioneel niet. Precies zoals thuis.
Het tegenovergestelde van verslaving is verbinding
Wat hij voelt, wat hij nodig heeft, wat hem pijn doet — het blijft ingeslikt. Ingewisseld voor stilte. Of weggeduwd onder gedrag: gamen, afleiding, porno. Niet omdat hij dat wil. Maar omdat hij niet anders geleerd heeft. Dat is ook niet zo gek, want als je nooit geleerd hebt dat je emoties en gevoelens ertoe doen, hoe moet je er dan later in vredesnaam mee omgaan? Want als de enige plek waar je verdriet zichtbaar mag zijn onder de dekens is — dan leer je dat gevoel iets is wat je alleen draagt. In je eentje. En als er dan niemand komt, behalve schuldgevoel en schaamte, dan zoekt je systeem iets om dat gevoel te dempen. Iets wat het tenminste even draaglijk maakt.
En dat is wat verslaving doet: Verdoven, maar niet oplossen. Beschermen tegen de leegte die je alleen moet dragen, maar niet verbinden.
"We learn to treat ourselves the way our early caregivers treated us.
Their gaze becomes our inner voice."
— Dr. Oliver Morgan
Wat je leert als kind, herhaal je als volwassene
Veilige hechting ontstaat niet vanzelf. Daarvoor is meer nodig dan liefde alleen. Wat een kind nodig heeft, is dat ouders benieuwd zijn naar de binnenwereld: Wat voel je? Wat heb je nodig? Wat houdt je bezig?
Kevin drukt zijn gevoelens weg, veroordeelt zichzelf — precies zoals er vroeger met zijn binnenwereld werd omgegaan. En zo herhaalt hij als volwassene wat hij als kind geleerd heeft.
Dat geldt niet alleen voor Kevin:
-
Als je als kind werd bekritiseerd, leer je streng te zijn voor jezelf.
-
Als je werd genegeerd, leer je je gevoelens te negeren.
-
Als je liefde moest verdienen, leer je dat je alleen telt als je presteert.
En dan raak je niet alleen het contact met de ander kwijt, maar ook met jezelf. De echte vraag is dan ook niet:
“Wat is er mis met mij?”
Maar:
“Wat is er gebeurd met mij?”
Dat is waarom het zo belangrijk is om te begrijpen hoe hechting werkt.
Reactie plaatsen
Reacties